شهر را می توان از نمادهای اصلی تمدن بشری دانست که با نگاه آسایش و رفاه در بستر امنیت بنا شده است.شهرها تنها یکمحفل برای سکونت نیستند بلکه همانطور که جسم بخودی خود بی ارزش است و با روح ارزشمند می گردد شهرها با نگاهآبادانی روح اجتماعی پیدا می کنند و برهمین اساس هویت می […]

شهر را می توان از نمادهای اصلی تمدن بشری دانست که با نگاه آسایش و رفاه در بستر امنیت بنا شده است.شهرها تنها یکمحفل برای سکونت نیستند بلکه همانطور که جسم بخودی خود بی ارزش است و با روح ارزشمند می گردد شهرها با نگاهآبادانی روح اجتماعی پیدا می کنند و برهمین اساس هویت می گیرند . هویت شهری تبلور بصری در فحوا و فیزیک شهراست که بواسطه خاطرات شهروندان هویتی در معنا پیدا می کنند .پس هرچند که هویت شهر خود معلول فرهنگ شهروندانآن است؛ لیکن فرآیند شهروندسازی را تحت تاثیر قرار داده و می تواند باعث تدوین معیارهایی مرتبط با مشارکت و قضاوتنزد ناظران و ساکنان گردد .

در دو دهه اخیر، واژه فناوری اطّّلاعات و ارتباطات به عنوان یک پدیده نوظهور و قدرتمند، جایگاه جهانی خود را پیدا کردهاست و از هم اکنون انتظار می رود در ساختارهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و همچنین در بنیان های سنّّتیاداره جوامع، تحولات اساسی رخ دهد و سیستم جدیدی از مدیریت معرفی گردد. 

برای رسیدن به هوشمندسازی برای نمیتوان محدود به ساختارهای درونی برای سازمان ها بود و برای رسیدن به این هدفنیازمند ارائه راهکاری هوشمندانه برای هویت بخشی هستیم که از طریق ارائه چالش ها و آسیب ها بر بستر فناوری می توتانبه این مهم دست یافت .

کلمات کلیدی:

هویت، مدیریت شهری، توسعه پایدار،فناوری

مقدمه

ازنظراجتماعی شهرها مکانهای مناسبی برای شکل گیری نهادهای اجتماعی اعتلای ارزشهای فرهنگی،گسترش و تحکیم روابطو مناسبات اجتماعی و پاسداری ارزش های انسانی وهویت های ملی و محلی هستند. لذا هویت در محیط های شهری به یکیاز بحث انگیزترین موضوعات عصر حاضر تبدیل شده است ،تا جائی که امروز هرکس به طریقی خودآگاهانه یا ناخودآگاهانه درچنگال نگرانی بی هویتی اسیر است. بی هویتی، ناهماهنگی و یکنواختی که امروزه بر فضای شهرها است و به صورت روزافزونی در حال گسترش است، نه تنها سیمای نامطلوب و محیطی نامأنوس را برای ساکنین ایجاد نموده،بلکه تمامی ابعاد زندگیاجتماعی زیست محیطی را در جوامع شهری تحت الشعاع خود قرارداده است،زیرا فرم فیزکی شهرها در حقیقت هسته جهان اجتماعی است که تمامی ابعاد جامعه از اقتصاد گرفته تا زیبایی شناختی موثر است. تا وقتی که بحران هویت به عنوان موضوعی حل ناشدنی یا حداقل بسیار پیچیده فرض گردد،رهایی ازشرایط کنونی چندان محتمل به نظر نمی رسد یکی ازدلایل این فرض آن است که تعریف مشخصی از هویت در دست نیست؛ و همین امر هویت بخشی را دشوار و حتی ناممکنجلوه میدهد .

بنابراین آن چیزی که از آن به عنوان هویت شهری فناورانه نام میبریم در حقیقت یافتن تناسب یا معیارهایی از آن میان نظام شهرسازی و معماری با شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شهروندان است و البته ابعاد گوناگونی از هویت که بدان خواهیم پرداخت.

هویت بخشی فناورانه در توسعه پایدار شهری

تعاری ف

هویت در لغت به معنای “بیان” و یا “نمایش” ماهیت شی یا پدیده در ذهن آدمی است. چنین تعریفی از هویت با آنچهکه از هویت(Identity)  به مفهوم رایج آن مستفاد میگردد، دارای نکات اشتراک و افتراق است. به این معنی که هویتدر معنای رایج “شناسایی فرد یا پدیدهای است بر اساس نشانهای قابل شناخت توسط یک گروه )کارت هویت، شناسنامه(،”و افتراق این دو از “تعیی نکنندگی” ذهن انسانی در بیان هویت ناشی میشود. به طوری که در تعریف اول هویت بمثابه نشانهای قراردادی و مورد قبول جمع معینی است و لذا ذهن انسانی در تبیین آن حضور ندارد، ولی در تعریف دوم،بازنمود آن )پدپده یا شئ( توسط ذهن گروه پایه شکلگیری ” هویت” است.

هویت شهری از آنجایی که «هویت»، مجموع هایی از صفات و مشخصاتی است که باعث «تشخص» یک فرد یا اجتماع از افراد و جوامع دیگر میگردد؛ شهر نیز به تبعیت از این معیار، شخصیت یافته و مستقل میگردد. هویت در شهر به واسطه ایجاد و تداعی «خاطرات عمومی» در شهروندان، تعلق خاطر و وابستگی را نزد آنان فراهم کرده و شهرنشینان را به سوی «شهروند شدن» که گسترهای فعالتر از ساکن شدن صرف دارد، هدایت می کند. پس هرچند که هویت شهر خود معلولفرهنگ شهروندان آن است؛ لیکن فرآیند شهروندسازی را تحت تاثیر قرار داده و می تواند باعث تدوین معیارهای مرتبط با مشارکت و قضاوت نزد ناظران و ساکنان گردد.هویت یک معیار رشد برای شهر است؛ به عبارتی دیگر وقتی یک شهر یا جامعه رشد می کند، بخشی از صفات هویتش در جریان رشد تغییر می کند و ساماندهی جدیدی می یابد  .در اینساختار باید هویت شهری به عنو ان یک معیار برای توسعه و عاملی برای ارتقای کیفیت محیط مطرح شود تا بتواند زمینههای مشارکت و امینت افراد را فراهم کند. هویت شهری را باید نوعی هویت جمعی به حساب آورد که البته با عنوان هویت محله ای و شهری زمانی معنی دار خواهد بود که تبلور عینی در فیزیک و محتوای شهر داشته باشد؛ به شرطیکه هنجار هویت درست فهمیده شود .

امروزه بر تنوع و پیچیدگی خدمات ارائه شده از طرف شهرداری ها که در بیشتر کشورها به عنوان حکومت های محلیشناخته می شوند به شهروندان افزوده شده و شهرداری ها نیز در ارائه خدمات خود به ناچار باید از تکنولوژی های نوینو پیشرفته اطلاعاتی و ارتباطی بهره مند شوند تا بتوانند خدمات خود را در کوتاهترین زمان ممکن و با کیفیت برتر ارائه نمایند .

در این راستا شهرداری ها تلاش می کنند تا با استفاده از تمامی مظاهر فناوری اطلاعات و ارتباطاتICT  در مدیریت شهری از یکدیگر پیشی بگیرند که این خود باعث ظهور و بروز شهرداریهای الکترونیکی می شوند. 

 .یکی از عوامل مهم در تصمیم گیری و برنامه ریزی مدیران شهری برای اداره امور شهرها، داشتن اطلاعات صحیح، دقیقو به روز است که جمع آوری، ذخیره سازی، بازیابی و پردازش حجم وسیعی از اطلا عات و داده ها بدون بهره گیری ازفناوری اطلاعات را به امری اجتناب ناپذیر تبدیل کرده است .

هویت و مکا ن

انسان بودن به معنای زیستن در دنیای سرشار از مکان های با اهمیت است . انسان بودن به معنای برخورداری از مکان و شناخت نسبت به این برخوداری است . به تعبیر م ارتین هایدگر «مکان جنبه عمیق و پیچیده تجربه انسان از دنیاست»  با در نظرگرفتن تعریف جغرافیا یعنی رابطه متقابل انسان و محیط ، واضح می شود که رابطه بین انسان و مکان مبتنی بریککنش متقابل و دوطرفه است و همین کنش درآینده باعث ایجاد خاطره و تداعی هویت مکان است . هویت مکان بخشی از هویت شخصی است و در اثر تجربه مستقیم محیط فیزیکی رشد می یابد بنابراین بازتابی از وجوه اجتماعی  و  فرهنگی مکاناست . پیوندی که انسان نسبت به محل تولد و رشد و زندگی خود دارد منبع اصلی هویت فردی و جمعی است از نظر گابری لمارسل: یک فرد جدای از مکان خود نیست ، او همان مکان است. 

در بررسی هویت در رابطه با مکان واژه ای به نام « حس مکان » جلوه میکند،که هنگام مطالعه هویت از این منظر باید آنرا در شاخه عوامل ادراکی – شناختی در تقسیم بندی حس  مکان مطالعه کرد. 

انسان ها یک  سری تأثیراتی را بر محیط گذاشته و سپس نتایجی را از آن متأثر می شوند ،این نمایانگر یک رابطه بین انسان و مکان است . محیط از دو جنبه ایجاد هویت می کند یکی از منظر ادراکی – شناختی که به همان موضوع خاطره بر میگردد و دومی از نظر کالبدی که حس تعلق به جای مخصوصی را مستلزم می گردد، بدین ترتیب مکان ها در افراد مختلف حسهای متفاوتی ایجاد می کند و نقش شخصیت و تجارب گذشته افراد نیز در دریافت این حس مؤثر است.

فناور ی

پیدایش اینترنت در جهان موجب بروز نسل جدیدی از وسایل ارتباط جمعی در جهان شد که موسوم به عصر ارتباطات الکترونیک و پیدایش دهکده جهانی شد. گسترش سریع وسایل نوین ارتباط جمعی و افزایش کاربران آن در سطح جهانمطمینا همراه با تحولات بنیادین در سطح جهان بوده است. قدرت ارتباطات فراملی مناسبات قدرت در جهان را تحت الشعاع خود قرار داد، به گونه ای که ارزش های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را دگرگون ساخت. فرهنگ هر کشور یکی ازاساسی ترین مولفه های حفظ هویت و ارزش های حاکم بر آن جامعه است که امروز تحت تاثیر قدرت رسانه ها در معرضآسیب قرار گرفته چه بسا ارزش های فردی و اجتماعی را نیز متاثر نماید. امروزه رسانه ها در دنیا فکر، فرهنگ، رفتار و درحقیقت هویت فرهنگی انسان ها را القاء کرده و تاثیر قابل ملاحظه ای بر فرهنگ عمومی جوامع بر جای می گذارند. روشپژوهش : رسانه ها می توانند در تغییر الگوو سبک های هویت انسان ها موثر باشند و همچنین در ارتقای فرهنگ و معنویتدر میان انسان ها نقش داشته و آن ها را خوشبخت تر کنند.

گسترش فناور یهای نوین در ابعاد گوناگون زندگی فرصتهای جدیدی را برای مشارکت اجتماعی ودموکراتیک،خلاقیت،خودابرازی و بازی،گسترش فوق العادهء دانش در دسترس که از تنوع،تفاوت و بحث پشتیبانی میکند،پیشبینی میکند .

اشکال جدید فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی با همه جنب ههای جامعه،از خانه گرفته تا کار،از آموزش تا اوقات فراغت،ازشهروندی گرفته تا مصرفگرایی و از سطح محلی تا جهانی تأثیر بالقوه ای در ارتباطات و هویت دارند .

عوامل هویت بخش شهر ی

شناخت هویت شهر بایستی برپایه مؤلفههای تشکیل دهنده شخصیت آن فضا شناسایی شود؛ از جمله مؤلفههای تشکیلدهنده شخصیت یک شهر عبارتند از: مؤلفه های طبیعی، مصنوع و انسانی است که این موارد هر کدام صفات و متغیرهایخاص خود را دارا میباشند .

ازجمله متغیرهای این مؤلفه ها می توانیم به موارد زیر اشاره نمائیم:

  • مؤلفههای طبیعی: کوه، رود، مادی، تپه، دشت و. …  
  • مؤلفههای مصنوع: تک بناها، راه، محله، میدان، بلوک های شهری و. … 
  • مؤلفههای انسانی: فرهنگ، زبان ،مذهب، آداب و رسوم، سواد و . … 

 عناصر هویتی یک شهراز آنجا که هر شهر دارای دو بعد کارکردی و کالبدی است، لذا ابعاد مختلف هویت وابسته به آن نیز دارای دو وجه مذکور خواهد بود. بنابراین در یک تقسیم بندی کلی ابعاد هویت شهری را می توان در قالب همین دو بعد مجزا ساخت:

عناصرکالبدی یا سیمای شهر ی

بدیهی است که اولین برخورد با هر شی، پدیده یا موجودی، سیما و کالبد ظاهری آن است؛ وجهه ای قابل ادراک که با حواس پنچگانه براحتی قابل تشخیص و بازشناسی است. بنابراین اولین تفاوت میان دو موجود عینی نیز از طریق ظاهر آن معین میگردد. با این توضیح حال اگر در تعریفی اولیه، شهر را مجموعه ای از ساختمانها، عناصر و مراکز شهری بدانیم، بی شک میبایست ظاهری برای آن متصور گردیم که در صورت هویت دار بودن یا ساخته شدن و هر فعل دیگری بتواند منحصر به خودباشد.

الف( عناصر طبیعی و بستر مکانی یک شهر

نمود ظاهری از یک شهر در نگاه نخست می تواند شامل عناصر طبیعی و بستر مکانی آن باشد که اغلب به عنوان عناصر ومیراث طبیعی در نظر عامه مردم خود نمایی می کنند. زاینده رود اصفهان، عون بن علی تبریز، مثالهایی از عناصر هویت بخششهرهای ما هستند که امروزه برخی از آنها بدلیل عدم توجهات بصری و شتابزدگی طرحهای توسعه کمرنگ تر شده اند .

ساختار طبیعی یک منطقه به عنوان نخستین بستر فعالیتهای اولیه تلقی می شود .تمامی معماران، طراحان و برنامه ریزان باواژگان تجزیه و تحلیل سایت که در وهله اول مربوط به ساختار طبیعی آن است، آشنایی دارند، اما در اغلب موارد برداشتی غیرکارکردی از آنها به عمل می آید. مثالی ساده از این برداشت آنکه ارائه طرحی برای منطقه ای کوهستانی با اقلیمی سرد وفاقد پوشش گیاهی خاص، چندان متفاوت از منطقه ای ساحلی منظور نمی شود؟! و یا آنکه در اغلب موارد، ابعاد توپوگرافیکو عوارض زمین جایگاهی در طراحی ندارند؟  

ب( عناصر مصنوع یا ساخته شده یک شه ر  

شکل و ساختار ظاهری یک شهر علاوه بر ساختار طبیعی، توسط عناصر و سازندهایی مصنوع به دست انسان شکل می گیرد.

هویت کالبدی، آن عامل غالب هویتی است که بافت و ساختار و شکل شهر به آن هویت وابسته است. از دیدگاه کوئین لینچ عناصر هویت بخشی شهر عبارتند از:  

  1. راهها و شبکه ارتباطی
  2. لبه ها 
  3. محله ها 
  4. گره ها 
  5. نشانه ها 

عناصر کارکردی یا محتوای شهری

با قبول شهر بعنوان موجودی زنده دیگر نمی توان تنها به بعد ظاهری آن نگریست. حال اگر بعد محتوایی یک شهر را منبعثاز ابعاد هویتی انسانهای آن بدانیم، می توانیم شاخصه های محتوایی یا کارکردی هویت شهر را بصورت زیر طبقه بندی نماییم:

 الف( عناصر اجتماعی )سیاسی و فرهنگی( شهر

این عناصر که غالباً با عنوان جغرافیای انسانی شناخته می شوند شامل جمعیت )کمی و کیفی( و فرهنگ شهر یا شهروندان )نژاد،  زبان،  هنر،  پوشش و …( می گردند؛ بنابراین در این بعد انسان بعنوان محوریت اصلی تلقی می شود .

علوم، فنون، مهارت ها، اندیشه ها و تجارب باارزش و سودمندی که از دیگران یا از گذشته می گیریم و یا بدست می آوریمدر تحلیل نهایی در این بعد از هویت قرار خواهند گرفت؛ همان گونه که خط، لباس، روشهای تولید، آداب و رسوم و عقاید،جشنها و اعیاد و بسیاری از چیزهای دیگر که از مولفه های ملی و عناصر هویت و متعلقات فرهنگی خویش می دانیم نیز در میان این عناصر طبقه بندی می شوند. بر این اساس توجه به هویت اجتماعی )فرهنگی- سیاسی( در راستای شناخت هویتواقعی شهری گریزناپذیر است .

ب( عناصر اقتصادی شهر

آخرین بعد از ابعاد هویت بخش در فضاهای شهری فعالیت هایی است که توسط ساکنان آن از گذشته تا به امروز پایه هایاقتصاد شهری را تشکیل می دهد. این فعالیتها را می توان با عنوان عناصر اقتصادی مطرح نمود. برخی از این فعالیت ها کهبه طور ویژه در مکانها و یا شهرهای خاصی وجود دارند و به یک مکان ویژه جغرافیایی اختصاص دارند، به عنوان یکی از مهمترین ارکان هویتی شهر یا مکان خود نمایی می کنند که از آن میان می توان به فعالیتهای گردشگری، صنایع دستی وفعالیت های ویژه و یا بومی موجود در هر مکان یا شهر اشاره نمود.

فناوری )تکنولوژی( و هویت شهر ی

فناوری را تنها در ابزارها نباید دید ، اختراع سامانهها )نظامها یا سیستمها( را هم میتوان پدیدهای فناورانه )تکنولوژیک( دید.برای نمونه، فروشگاههای زنجیرهای، سامانهای از رساندن کالا به دست مشتری هستند که افزایش آنها در مقابل فروشگاههاو مغازههای معمولی )سنتی(، اثر قابل توجهی بر هویت بخشی مردم دارد. پیدایش شبکههای ماهوارهای و امکان انتخاب مردمبین دهها، صدها و یا هزاران شبکه )بسته به علاقهمندی، امکانات و چندزبانی بودن بیننده( تأثیر شگفتآوری در رفتار رسانهای و حتی اجتماعی، اندیشیدن، ارتباط و سرانجام، هویتی آنان گذاشته است.

تکنولوژی ابزار نیست، تکنولوژی دید است. تکنولوژی اگر هم ابزار در نظر گرفته شود، تجربهی زندگی آدمی را تغییر میدهد.

فناوری در کاربرد، تا حدی، فرهنگ جغرافیا و تاریخ تولد خود را با خود حمل میکند و باز تا حدی، در نقاط مختلف،صور تهای فرهنگی آن نقاط را به خود میگیرد .

فناوریهای اجتماعی اثراتی پردامن هتر دارند. دیوانسالاری )بروکراسی( یک فراوردهی اجتماعی بوده است که به طریق هی فناورانه از علوم روزگار خود، تولید شد و هر جا که پدید آمد، سبک زندگی مردم را دستخوش تغییر ساخت.

دگرگونی فناورانه در هویت، بسیاری از اوقات، ناخودآگاه است و دانستن این ارتباط، ما را هشیار میسازد که پیشتر از پدیدآمدن پیامدهای کاربرد انواع ابزارها و سیستمهای فناورانهی نوین، آنها را حدس بزنیم و نشانهشناسی کنیم و برای مسائلیاجتماعی و فکری که به دنبال خواهند داشت، چارهجویی نماییم .

کاربرد بررسی تغییر فناوران هی هویت بخش ی

دانستن اینکه فناوری، هویت را دچار دگرگونی می کند می تواند سبک زندگی مردم را بصورتی ناگزیر دچار تغییر نماید وبسمت سئوالی اساسی ما را سوق دهد که آیا مسئلهی فناوری و تأثیر آن بر هویت برای ما و دیگر مردم دنیا یکسان است؟ جورج ریتزر، در نظری هی مک دونالدی شدنمی گوید همانطور که فروشگاههای زنجیرهای مک دونالد، شیوهی غذا خوردن مردم را تغییر دادند و به تعطیل شدن رستورا نهای خانوادگی و محلهای نیویورک انجامیدند. چگونه کار تهای اعتباری، نگاهمردم به ثروتمند بودن و ارزش سرمایهداری را تغییر داد و چگونه رفتار آدمها در گذر از پول کاغذی به کارت اعتباری، جهتیجدید یافت. سرانجام، چگونه میتوان این نوع زندگی کردن با ابزارهای فناورانهی نوین را با فضای اجتماعی جدید، همساندانست و توضیح داد .

آنتونی گیدنز) ۱۹۸۵( نیز در توضیح چگونگی ساختاربندی جوامع و اینکه در ایجاد معنایی نوین از زندگی که همرسی عاملیتو ساختار است، یعنی جایی که فهم فرد از زندگی وی و کارکرد ساختارهای جامعه هماهنگ میشود، به اهمیتِ پدید آمدن،جذب و هضم فناوری اشاره میکند. فناوری حامل پیامهایی است که معنای مورد نظر افراد از کنشهایشان و کارکردساختارهای جامعه را تحت تأثیر خود قرار میدهد و مهمترین تغییر، آنجا ایجاد میشود که با نگاه به تکنولوژی نو و کاربردآن، فرد به چیستی خود میاندیشد؛ یعنی فراگرد خویشت ناندیشی و ارتباط آدمی با خود، بازتعریف میشود و بازاندیشی وبازسازی معنا، به نقطهی عطف خود میرسد .

بنابراین بسیاری از اوقات، تغییر هویت ناخودآگاه است و دانستن این ارتباط، ما را هشیار میسازد که پیشتر از پدید آمدنپیامدهای کاربرد انواع ابزارها و سیستمهای فناورانهی نوین، آنها را حدس بزنیم و نشانهشناسی کنیم و برای مسائلی اجتماعیو فکری که به دنبال خواهند داشت، چارهجویی نماییم .

هویت بخشی در کشورهایی که از سرمایههای طبیعی بالا برخوردار هستند )مانند نفت در ایران( باعث میشود توان اقتصادی جذب ابزارها و اختراعات تکنولوژیک بسیار بالا باشد و در حالی که تعدیل فرهنگی مناسب با یک فناوری هنوز ایجاد نشده،فناوری بعدی وارد شود. حال آنکه در تولید فناوریها نقش ما ناچیز است. لذا سازگاری با آن نیز دشوارتر خواهد بود .

عوامل موثر در سیما و هویت شهر:

نمای شهر و هوی ت

نمای هر ساختمان و شکل و فرم هر شهر در شکل دهی به مجموعه شهری که در آن حضور دارد مؤثر است اما نما چیست ؟ نما در لغت نامه دهخدا به معنی صورت ظاهری هرچیزی آنچه در معرض دید و در برابر چشم است آنچه از بیرون دیده میشود منظره خارجی بنا و عمارت ، قسمت خارجی ساختمان و نماسازی یعنی فن روسازی ساختمان و ساختن نمای عمارت است. 

 نمای هر ساختمان موثر در مجموعه شهری است که در آن حضور دارد و این تأثیر را در بدنه خیابان ها و یا میدانهایی کهدر آن قرار گرفته می گذارد اگر به نمای ساختمان واحدی بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان ها فکر شود همگونینمای شهری در کلیت از بین می رود در ساختن هر نما معمولاً مصالحی بکار می رود که در رنگ ، شکل ، زبری و خشنینما تأثیر می گذارد مصالح بومی نشان می دهد که نما مربوط به چه منطقه ای است نمای شهری از مجموعه نماهای مشرف به فضاهای عمومی بدست می آید و هریک از نماها در شهر نشانه وضعیت اقتصادی و اجتماعی سازنده  ونحوه تفکر و نگر شاو به مسایل مختلف است نمای ساختمان در واقع آن جزء مهم از ساختمان است که تداعی گر خاطره هاست و همین خاطرهها حس تعلق به مکان و در نهایت ایجاد هویت برای شهر را تداعی می کند که متأسفانه امروزه به علت ضعف قوانین الزا م آور برای طراح وسازنده در این ارتباط ، نما در کمترین اهمیت قرار گرفته است و لازم است تا قوانینی اتخاذ شود که این جلوه های هویتی حفظ شوند چرا که نمای شهر از بارزترین نمودهای شهر است که همیشه در دید ناظر قرار دارد و عدم حفظ هویت نما باعث بی هویتی شهر نیز می گردد. 

 علاوه برنما ،نمادها نیز از جمله عوامل هویت بخش در شهر ها هستند . ازجمله این نمادها مجسمه های شهری که هموارهتداعی گر یک نوع هویت برای مکانهای بخصوص است، به طور مثال میدان عقاب در شهرسقز و مجسمه عقاب آن از سالهاقبل از پیروزی انقلاب تا کنون یک نماد هویتی برای این شهر بوده و اکنون نیز سالها بعد از برداشته شدن مجسمه ،این میدانهمواره تداعی گر یک نوع هویت ویک حس غرور بومی برای مردمان این شهر است. 

 مجسمه ها و اجزاء مبلمان شهری ارزشهایی هستند که در طراحی شهری به ۵ شکل دسته بندی می شوند.

  1. آنچه را مردم می بینند . 
  2. آنچه را مردم می شناسند .
  3. آنچه را مردم می توانند استفاده کنند . 
  4. آنچه را مردم به خاطر می آورند .
  5. آنچه را مردم تداعی می کنند.

مجسمه های شهری یکی از مهمترین نشانه های شهری می باشند که می تواند معرف سیمای شهری باشد. از دیر بازان واز دورانهای پیش همواره مجسمه ها معرف یک شهر بوده و به شهر افتخار و عزت می دادند . بر اساس روایت تاریخی دزدیدنمجسمه یک شهر ) مجسمه خدایان ( به مثابه از دست رفتن عزت و شرف مردمان یک شهر و نشانه شکست و خواری آنان بود با استناد به این گفته ها مجسمه ها جزئی از مبلمان شهری هستند که در ارتباط متقابل با سایر اجزای شهر بوده و درصورت هماهنگی باعث حس تعلق ، احساس رضایت ، لذت و آرامش شهروندان بوده و در صورتی که عناصر یک مکان فاقدهماهنگی ، انسجام بصری و ارتباط با هویت شهروندان و کیفیت هنری لازم در ارائه اثر باشد احساس سر در گمی با شهر ایجاد می شود.

 فناور ی  های تاثیر گذار بر هویت بخشی

با نگاهی بر تاریخ گذشته و نیز به مؤلفه های بنیاد ین هویتی آن در عصرکنونی درخواهیم یافت که اصولا باید حول هویتیچند پایه در جامعه امروز سخن گفت و از تاثیرگذاری عواملی چون سرزمین مشترک، تاریخ مشترک، ادبیات مشترک، دین مشترک، زبان آداب و منش مشترک چشم پوشی نکرد که وقتی با فناوری آمیخته می شود هر کدام به چندین بخش توسعه یافته تقسیم می گردد . به عبارتی ، شامل ابعادی گسترده در مباحث نوین و فناورانه برای بخش های اجتما عی، جغرافیایی،فرهنگی،  سیاسی و …م ی شوند.

فن آوری های هوشمندانه هستند که هویت بخشی را برای جامعه نوین بوجود آورده اند و جوامع امروزیناگزیر است بسمتآن دیر یا زود حرکت نماید تا رفاهیاتی که مستلزم نیازهای امروزه هستند را بوجود بیاورد و گزیده از آن ها بشرح ذیل میباشند:

 • برنامه اشتراک دوچرخ ه  • داده های باز یاOpen data  
 • اقتصاد اشتراک گذاری به جای اقتصاد خرید و فروش • برنامه های پارکینگ شهر ی
 • سیستم های هوشمند کنترل آب و هوا در خانه ها ومراکز اداری و تجاری مانند ترموستاتNest  • برنامه های سرمایه گذاری
 • برنامه های مسیریابی ترافیک  • سیستم های مدیریت زباله با تکنولوژی بالا
 • سیستم های بازیافت آب • سیستم های پرداخت هزینه پارکینگ  
 • برنامه ریزی جمعیت شهری مانند کتاب بریک استارت• برنامه های راهنمای مکان های شه ر
• دسترسی به اینترنت با پهنای باند برای همه شهروندان  • صفحه لمسی در فضاهای شهر
• پرداخت های موبایلی   wifiشهر ی •
• برنامه های اشتراکی ماشین های سوار ه• ساختمان های پایدار
• استفاده از انرژی خورشید ی• کیوسک های خودکار
• ایستگاه های شارژ  • هشدارهای اضطراری خط ر
• چراغ های خیابانی هوشمند • حمل و نقل عمومی پرسرعت

هویت در شهرهای جدید:

 با توجه به روند گسترش نیازها و افزایش جمعیت شهری در چند دهه اخیر لزوم توجه به گسترش فضاها و مجتمع هایزیستی را در عرصه سرزمین ضروری ساخت در این ارتباط در گام اول شهرهای جدید در ارتباط با تمرکز زدایی کالبدی وجمعیتی از شهر مادر ایجاد گردید اما یک مشکل عظیم وجود داشت که چالشهایی را فراروی ایجاد شهرهای جدید مطرح ساخت و آن موضوع هویت بود که مشکل جدی تمام شهرهای جدید در دنیا به شمار می رفت و شهرهای جدید کشور ما نیز مستثنا از این قاعده نبوده ، ساکنین این شهرها نه خودرا متعلق به شهر مادر می دانند ونه هویت قبلی خود را حفظ کرده اند. یکی از دلایل این عدم هویت نقش خوابگاهی است که این شهرها دارند و تا زمانی که از جهت اشتغال و خدمات به خودکفایی نرسند دارای تعاون و روح شهر نشینی نخواهند شد.  و بیشتر ساکنان این شهرها شهر جدید را به مثابه پل ورود بهمادر شهر تلقی می کنند.

تمام مقوله هایی که در سطور پیشین ذکر شد تماماً در مورد شهرهای جدید نیز می تواند به عنوان مقوله ای هویت بخشمورد تأکید قرار گیرد.

جمع بندی نتیجه گیر ی

بدون شک، گسترش فنآوری اطلاعاتی یکی از  عواملی است که روابط اجتما عی را تا حدودی از قی د مکان و زمان رها کرده ودر فضا و فرهنگ، گسترش داده است. در نتیجه، برخلاف جوامع سن تی که  این سامانه جدید اطلاعات ی منابع هویت ،دربرگیرندهمنابعی محدود و معین برای ایجاد هویت بودند ساز را در عرصه جهانی گسترش داده و کنشگران را با منابع بسیار غنی ومصالح هویت ساز جد ید مواجه کرده است. لذا کنشگران میتوانند برپایه فرهنگ، علا یق و جایگاه خود، به ترکیب مختلفی ازمنابع هویت ساز وارد شده و فعالانه از آنها بهره برداری نما یند. گسترش فناوری نوین اطلاعاتی این امکان را به وجود آوردهاست تا کنشگران بتوانند به طور فزایندهای فرهنگ ها، سنت ها، نمادها و هویت های محلی خود را در قالب الگوهای عامعرضه دارند. از این رو، اینگونه فناوری ها در کنار تضعیف برخی منابع هویت سازی سنتی،  شرایط و امکانات جدیدی برایفرایند هویت سازی و هویت ی ابی  در اختیار کنشگران مختلف قرار می دهند و از سوی دیگر، فرصتها، امکانات و شرایط جدی درا  پیش روی کنشگران )افراد، گروهها، دولت( قرار داده اند تا از این طریق بتوانند از محدوده مکان و سرزمین خود فراتر رفتهو فرهنگ ها، سنت ها، آداب و هویت های خود را به اقصی نقاط دنیا عرضه دارند و الگوهای فرهنگی و هویتی خود را به د یگرملل دنیا  تسری بخشند. همین ماه یت برساختگی و دگرگون پذیر هو یت است که امکان تحول و تغییرات اساسی در سیاس تبین الملل را فراهم آورده و بالطبع مفهوم هویت فناورانه را دگرگون ساخته است. بنابراین امروزه به دلیل گسترش سامانه هایاطلاعاتی ، مفهوم هویت از قالب و معنای ایستا و از  پیش تعین شده خود، خارج شده و ماهیتی بسیار سیال تر و تحول یابندهتر و در  عین حال مرکب و چند بعدی و همراه با ابهام و  پیچیدگی در فضای مجازی  پیداکرده است که نسبت به گذشته قابلمقایسه نیست. در نتیجه هویت فناورانه با برخورداری از بنیادهای مستحکم تاریخی، فرهنگی و سیاس ی،  و در  عین برخوردا ر یاز  پیوستگی و اصالت و استقلال خاص خود، با تکیه بر مدیریت صحیح و کارآمد و منطقی و متعهدانه با ارائه خود به صورتیک گفتمان هویتی شهروند محور و انسانی ، قادر به رسیدن به استحکام، پویایی و تقویت همبستگی مل ی بیشتر جامعه ایرانی است  .

حسن عبدل

  • نویسنده : حسن عبدل