بارها از واژه‌ی هوشمندیاستفاده کردیم و ترکیب‌های مختلف آن از جمله هوشمندی فردی و مهارت سازمانی و برنامه ریزی برای توسعه هوشمندیرا به‌کار بردیم.

ما واژه‌ی هوشمندیرا آن‌قدر در گفته‌ها و نوشته‌ها به‌کار برده‌ایم که کمتر به مفهوم هوشمندی و تعریف هوشمندی فکر می‌کنیم.

اما اتفاقاً بسیاری از واژه‌های که به‌صورت گسترده به‌کار می‌روند، بیشتر نیازمند تعریف و مفهوم پردازی هستند. چون ممکن است به اشتباه فرض کنیم معنایی که از آن‌ها در ذهن همه‌ی ماست، مشابه یا یکسان است.

بنابراین کاملاً طبیعی است که انتظار داشته باشید پیش از جلو رفتن بحث، تعریف هوشمندیرا به شکلی شفاف‌تر ارائه کنیم تا در درس‌های آتی مشخص باشد دقیقاً از چه چیزی حرف می‌زنیم.

هوشمندی های اجتماعی، یادگیری دانش ومهارتهای پیچیده ای را که در آینده مورد نیاز  بشر است را امکان  پذیر می نماید و انسان را قادر می سازد  که دانش ونگرش وارزشهای خود را به  عمل آورد تا بلکه  در شرایط مختلف با سایرین به نحو مطلوب وشایسته ای، ارتباط برقرار کند تا هم خود وهم دیگران، راحت تر زندگی نمایند .

*هوشمندی های اجتماعی،  دانستن چگونه رفتار کردن در وضعیتهای گوناگون است.

*   هوشمندی های اجتماعی به رفتارهایی گفته می شود که شالوده ی ارتباطات موفق رودر رو را تشکیل می دهد .

*  هوشمندی های اجتماعی، رفتارهای معین وآموخته  شده ای هستندکه افراد در روابط میان فردی خود برای کسب تقویتهای محیطی یا حفظ آنها انجام می دهند.

انواع هوشمندی های از نظر عملکردی اجتماعی-اخلاقی به شرح ذیل هستند::

الف) هوشمندی های اجتماعی-اخلاقی که رشد ارتباط اجتماعی را تسهیل می کنند: اکثریت مردم برقراری ارتباط با دیگران را یک هدف مطلوب وتجربه ای پاداش دهنده ویا به عبارتی یک رویداد تقویت کننده می دانند. این گونه تعاملات، عبارتند از : وعدهی دیدار ، داشتن هم صحبت ودوست صمیمی یا ملاقات افراد در میهمانی ها وسایر اجتماعات غیر رسمی.

ب) هوشمندی های اجتماعی–اخلاقی که در بافت بین فردی برای نیل به تقویتهای غیر اجتماعی به کار می روند. مثلاً مهارتهای مصاحبه ی شغلی در یک بافت اجتماعی وجود دارند ولی تقویت کننده ای که اکثر متقاضی ها در پی آن هستند، استخدام است ونه ایجاد یک رابطه.

پ) هوشمندی های اجتماعی- اخلاقی که مانع از دست دادن تقویتهای جاری می شوندکه شامل توانایی های متعدد برای مقابله با رفتارهای نامعقول دیگران می باشد مانند جرأت «نه گفتن».

چند نکته مهم در انتخاب هوشمندی های اجتماعی-اخلاقی:

• نیازهای فردی وتفاوتهای فردی.
• نیازهای جامعه ومحل زندگی فرد.
• شرایط وموقعیتهای اجتماعی که فرد در آن زندگی می کند ورشد ونمو می یابد.
• سن وجنسیت افراد وسطح رشد جسمی وعقلی فرد.
• شرایط جامعه ی ملّی وجهانی حال وآینده فرد.

مؤلفه های هوشمندی اجتماعی:

1. هوشمندی های اجتماعی، هدفمند هستند: ما از این رفتارها برای کسب نتایج مطلوب استفاده می کنیم وبنابراین  برخلاف سایر رفتارها که اتفاقی یاغیر تعمدی هستند، مهارتهای اجتماعی از هدف برخوردارند.
2. یکی از مؤلفه های  هوشمندی اجتماعی، «ماهرانه و به هم مرتبط بودن» این توانایی هاست. یعنی آنها رفتارهای متفاوتی هستند که به منظور  دستیابی به هدفی ویژه مورد استفاده قرار می گیرند وما بطور همزمان ازآنها استفاده می کنیم.
3. متناسب بودن هوشمندی های اجتماعی باوضعیت:  فردی از لحاظ اجتماعی، ماهر است که بتواند رفتارهایش  را متناسب با انتظارات دیگران تغییر دهد.
4. هوشمندی های اجتماعی، واحدهای رفتاری مجزا هستند: فردی که از لحاظ اجتماعی مهارت دارد قادر است رفتارهای مختلف مناسبی داشته باشد.
5. هوشمندی های اجتماعی، آموختنی هستند: در حال حاضر تمامی پژوهشگران چنین     اتفاق نظر دارند که بیشتررفتارهای اجتماعی، آموختنی هستند.
6. افرا د براین مهارتها، کنترل شناختی  دارند. کسی که از لحاظ اجتماعی، کمبود مهارت دارد از فرآیندهای فکری لازم بر استفاده از این عناصر در تعاملات خود بی بهره می باشد.

ارزیابی نشانه های هوشمندی های اجتماعی:

1. هوشمندی های اجتماعی بطور معمول آموخته می شوند.
2. مجموعه ای از رفتارهای کلامی وغیر کلامی گوناگون و ویژه اند.
3. مستلزم داوطلب شدن وارائه ی پاسخهای مناسب ومؤثرند.
4. تقویتهای اجتماعی دیگران را به حداکثر می رسانند.
5. ماهیتی تعاملی دارند وبه زمانبندی مناسب وتأثیر متقابل برخی از رفتارها، احتیاج دارند.
6. تحت تأثیر عوامل محیطی همچون سن، جنس و پایگاه طرف مقابل قرار می گیرند.

انواع هوشمندی های اجتماعی:

هوشمندی های اساسی اجتماعی- اخلاقی، توانمندی های متعددی را در بر می گیردکه به شرح ذیل، به برخی از مهم ترین آنها می پردازیم:

الف) هوشمندی گوش دادن: گوش دادن شامل شنیدن، فهمیدن و به خاطر سپردن است وعناصری مانند تمرکز حواس ودقت در خوب گوش دادن، باعث یادگیری بهتر ویادآوری مطالب می شود.

• برای کسب مهارت در «گوش دادن فعال» نکات ذیل باید رعایت شوند:
• به گوینده (حفظ ارتباط چشمی مناسب) نگاه کنید.
• از قطع کردن سخن دیگران بپرهیزید.
• با دقت وتوجه ی عمیق به سخنان گوینده گوش دهید.
• از فکر کردن به موارد دیگر به هنگام گوش دادن خودداری کنید.
• سر را به علامت تأیید گفته های گوینده، تکان دهید.
• از تقویتهای کلامی (آها، هوم، متوجه ام، بله و…) استفاده نمایید.
• برخورد غیر داورانه داشته باشید.
• پرسشها یی مناسب برای درک بهتر موضوع، طرح کنید.
• از انجام حرکاتی بپرهیزیدکه رشته ی تفکر وکلام را از دست گوینده خارج می کند.

ب) هوشمندی های سخن گفتن: افرادی که تمایل دارند پیشرفت کنند، باید صحبت کردن را تمرین کنند. سخن کامل، سخن بجا وخوب سخن گفتن وگزیده گویی از امتیازهای چنین افرادی به شمار می آید.

• اصول سخن گفتن:
• اصل آمادگی: برای موفقیت در سخن گفتن باید به خوبی آماده شوید.
• اصل دسته بندی: تنها دو یا سه محور (ایده) را برای سخنرانی انتخاب کنید.
• اصل حالات وحرکات: برای ایراد بیاناتی مؤثر وقابل درک وفهم تلاش کنید تا حالات چهره وبدن شما به مؤثر ساختن بیانات شما کمک کنند .
• اصل کلمات کلیدی: برای یاد آوری نکات مورد نظر خود، از واژگان وعبارات کلیدی استفاده کنید.
• اصل حسن ختام: برای یک پایان مفید وپویا تلاش کنید.
• اصل آهنگ کلام: نباید تُن صدای شما بلند ویا پایین باشد وسرعت ایراد مطالب نباید خیلی زیاد ویا خیلی با مکث وتوقف باشد.
• اصل اعتقاد به پیام: برای مؤثر بودن سخنان خود باید به پیامتان واهمیت آن برای شنوندگان ، اعتقاد داشته باشید.
• کسب تجربه وبکارگیری ابزار: توانایی در سخن گفتن، تنها با یک تجربه حاصل می شود و با هر سخنرانی ، شما پخته تر می شوید.

پ) هوشمندی پرسش کردن: خوب پرسیدن ، یکی از اقدامهای اساسی برای خوب یاد گرفتن است وبعضی ها هم گفته اند که خوب پرسیدن، نصف آموختن است.

ت) هوشمندی برقراری ارتباط: ارتباط به معنای ابراز عقیده ی خود به دیگران است به گونه ای که بتوانند به سادگی و روشنی  آن را دریابند.

• توصیه هایی در باب یک ارتباط اثربخش:
• توجه کنید پیامها ساده، کوتاه وجذاب باشند تا انگیزه ی شنیدن یا دیدن را ایجاد نمایید.
• سعی کنید واژه ها، روشن وقابل فهم انتخاب گردند ودر جلسه هایی کوتاه، بیان شوند.
• دقت نمایید در پوشش، آرایش و بکارگیری پیامها ومثالها ، به فرهنگ وارزشهای مخاطبان ؛      بی حرمتی نشود.

ث) هوشمندی ارتباط اجتماعی: ارتباط اجتماعی، عبارت است از فن انتقال اطلاعات اجتماعی وافکار ورفتارهای انسانی عمومی از یک شخص یا جمعی به شخص یا جمعی دیگر.

ج) هوشمندی های دوستی ودوستیابی: دوستی یا محبت ، مهارتی است برخاسته از عواطف واحساسات که دارنده ی آن، دیگری را به خاطر وجود ارزشهای باطنی ومعنوی دوست دارد.

آثار محبت ودوستی:

• محبت، موجب الفت وپیوند قلبی بین افراد جامعه می شود.
• بسیاری از مسائل روان شناختی که نتیجه ی اضطراب و تنهایی است  از میان می رود
• دوستی ومحبت، موجب افزایش ایمان می شود .
• محبت، موجب تقویت دین ودینداران می گردد.

چ)هوشمندی همکاری وتعاون: یکی دیگر از انواع مهارتهای اجتماعی ، «همکاری وتعاون» است که به معنای با هم کار کردن ، به یکدیگر کمک کردن وشرکت در کاری می باشد. در باب اهمیت وضرورت همکاری نیز می توان گفت که:

– انسانها برای بهبود شرایط زندگی ورویارویی با تهدیدهای گوناگون، ناگزیر به  از همکاری وتشریک مساعی می باشند.

– همکاری در سطح بین المللی خود موجب تحقق امر توسعه یا ارائه ی کمکهای انسان دوستانه در سطح بین المللی می شود.

ح) هوشمندی شهروندی:به عضو یک اجتماع سیاسی که دارای حقوق و وظایفی در ارتباط با این عضویت است، «شهروند»  اطلاق می شود. مطابق با این مهارت، تمامی اعضای جامعه دارای نقشها و وظایفی هستند ونسبت به سرنوشت جامعه ی خود نیز مسؤول می باشند. همه ی مردم دارای حقوق اجتماعی ، سیاسی واقتصادی و… هستند ورعایت این حقوق نیز موجب تحکیم روابط انسانی مطلوب ورشد تعالی انسان و جامعه می شود.

خ)هوشمندی های همسایه داری: همسایه داری، مصداق واقعی وعینی همزیستی است که یکی از مهارتهای مورد توجه ی سازمان علمی وفرهنگی یونسکو می باشد . در اسلام نیز که برنامه هایی جامع برای سعادت بشر در دنیا وآخرت،  تنظیم نموده در مورد همسایه داری؛ توصیه های سودمندی شده است.

د) هوشمندی میهمانداری: میهمانداری یعنی با هم زیستن ، با هم بودن وهمنشینی مثبت . یکی از صفات پسندیده ی انسانی واجتماعی که سرچشمه ی بسیاری از فضایل دیگر است، صفت میهمانداری وسخاوت است.

ذ)هوشمندی احترام به دیگران: انسان موجودی قابل احترام است، زیرا کرامت وشرافتی ستودنی دارد.احترام به انسان، از دو بُعد اساسی ، ابعاد شخصیتی وحیثیتی مورد احترام او و دیگری تبیین روشهای تکریم او مورد توجه وبررسی است.

نتیجه گیری:

هوشمندی های اجتماعی، رفتارهایی هستند  که شخص می تواند بااستفاده از آنها، با  دیگران به نحوی ارتباط متقابل برقرار کند که به بروز پاسخهای مثبت وپرهیز از پاسخهای منفی بینجامد.

* با توجه به اینکه انسان، موجودی شایسته ی احترام است وپس باید بتواند در سرنوشت اجتماعی خود دخالت کند وجایگاه خود را در جامعه نیز  به درستی درک نماید  و همچنین بتواند مسؤولیت خویش را در جهت رشد فردی وتوسعه ی اجتماعی ، اعم از ملّی وجهانی؛ با سلامت وموفقیت  به انجام برساند پس لازم است که  این مهارتها رابیاموزد وآنها را با دقت هرچه تمامتر به کار بندد.