مقدمه

امروزه تمامی صاحب نظران برای ارتقای این موضوع به دنبال راهکار های فرهنگی و معماری می گردند و متون دانشگاهی بسیار زیادی برای همین منظور تولید شده است. با این اوصاف امنیت واژه ای با شاخصه های ذهنی ویژه ای است که به آرامش و سکنه درون و احساس رضایت از آرامش و آسایش موجود در ساخت محیط اشاره دارد . بعد عینی، آن است که با عوامل عینی، محیطی و رفتاری ارزیابی می شود و بعد ذهنی بر اساس احساس امنیت از جمع درک می شود. هر دو بعد می تواند بر یکدیگر تأثیر بگذارد.
فجایع طبیعی باعث مرگ ۳٫۳ میلیون نفر و ۲٫۳ تریلیون دلار ضرر اقتصادی شده است. در سه دهه اخیر دو فاجعه بزرگ جغرافیایی زلزله هاییتی (۲۰۱۰) و زلزله و سونامی اندونزی (۲۰۰۴)، باعث کشته شدن بسیاری از افراد در نتیجه فجایع طبیعی شدند(Gencer, 2006) . در سال ۲۰۱۴ از ۱۶۹۲ شهر سیصد هزار نفری موجود، ۹۴۴ شهر از آنها (۵۶%) در مناطقی است که در معرض ریسک بالای یکی از حوادث طبیعی شش‌گانه دنیا (طوفان، سیل، خشک‌سالی، زلزله، رانش زمین و فوران آتش‌فشان) است. نزدیک به ۸۲% از شهرها – که معادل ۱٫۹ میلیارد نفر از جمعیت جهان است، در مناطقی هستند که با خطر مرگ ناشی از فجایع طبیعی روبه رو هستند. به‌طور کلی شهرهای در نواحی کمتر توسعه‌یافته نسبت به نواحی توسعه‌یافته بیشتر در معرض خطرهای مرگ‌ومیر ناشی از فجایع طبیعی روبه رو هستند .(Data Booklet UN, 2016: 8)
برهمین اساس می توان گفت، شهرها به‌عنوان منبع خطرات و تسهیل‌کننده به وجود آمدن شرایط آسیب پذیری هستند (Diagne et al, 2003: 193). مطالعات انجام‌شده در دنیا نشان می دهد آسیب پذیری گروه های مختلف مردم ساکن در نواحی خطر  خیز شهر، بسته به سطح زندگی و وضعیت اجتماعی و اقتصادی آن ها در نقاط مختلف، متفاوت است (ملکی و همکاران، ۱۰۰:۱۳۹۳).
به هر حال، ضمن مروری کوتاه بر بُن مایه های فصل حاضر (امنیت و امنیت شهری)، به تبیین و شناخت عوامل مؤثر بر امنیت در فضاهای شهری می پردازیم، زیرا شناخت این عوامل گام اولیه و پایه ای در راستای مباحث مرتبط با امنیت شهری می باشد. با در اختیار گذاشتن این شناخت به مدیران شهری در جهت تقویت و بازسازی ایمنی شهرها می توان شهرها را از بسیاری بلایای طبیعی و انسانی که امنیت شهرها را به خطر می اندازد، ایمن نگه داشت.

مفهوم امنیت
امنیت دارای مفهوم گسترده ای است که دارای ابعاد مختلف بوده و در صورتی که هر کدام از این ابعاد و جنبه‌ها در معرض خطر قرار گیرد، امنیت در سطوح مربوط به خودش را (فردی، ملی و جهانی) به خطر می‌اندازد (ربیعی ۲۳:۱۳۸۳). عناصر اصلی، که تقریباً در تمام تعاریف امنیت مشاهده می‌شود، ارزش‌ها، خطرات یا تهدیدات هستند. هم ارزش‌های عمومی و هم تهدید‌های عمومی، احتمالاً به رهیافت امنیت جمعی در میان کشور‌های مستقل منجر می‌شوند (عبدالله خانی،۳۷۵:۱۳۸۳). می توان گفت مفهوم امنیت به دفاع یا حفاظت از خود، خانواده، دوستان و اموال بر می گردد (مدیری، ۱۴:۱۳۸۵) و یا اینکه امنیت به عنوان یکی از نیازهای اساسی انسان مطرح می باشد که انسان همواره در حال تلاش برای تأمین امنیت زندگی خود بوده است (رضویان و آقایی، ۴۴:۱۳۹۳). نکته‌ای که باید در زمینه مفهوم امنیت در نظر گرفته شود این است که، مفهوم امنیت در دوران پس از جنگ سرد به دلیل تغییرات شکلی و ماهوی شرایط و تفوق پدیده جهانی شدن، ابعاد تازه و گسترده‌ای به خود گرفته است. گرچه برخی امنیت را به صورت سلبی (فقدان تهدید) تعریف می‌کنند، اما این تعریف سنتی امروزه با این نقد که این نگرش نظامی گرایانه توان تحلیل همه جانبه مسائل امنیت جهان را ندارد، مورد چالش قرار می‌گیرد. در مطالعات جدید امنیت، ابعاد متعددی به مفهوم امنیت افزوده شده و امنیت به مفهومی «چند بعدی» تبدیل شده است که از مباحث زیست  محیطی و اقتصادی تا تهدیدات نظامی را شامل می‌شود (جان پرور و تقی زاده ساروکلایی، ۳۳:۱۳۹۵).
در هر حال، آنچه مهم بوده این است که مفهوم امنیت به تدریج با توسعه تمدن بشری تحول یافته است، به گونه‌ای که امنیت دیگر معادل تهدیدهای مرزی حاصل از تهدیدهای بیرونی نیست، بلکه ابعاد تازه‌ای به خود گرفته است که به فراخور نوع مسائل و حتی به جبر حاصل از عدم وجود آن در ساختار اجتماعی می تواند باعث شکل گیری مشکلات و معضلات ویژه‌ای شود. همچنین امنیت به مفهوم امروزی را می توان در توسعه و مفاهیم وابسته و پیوسته آن و نه در میزان توان نظامی و اصلح مورد ارزیابی قرار داد، زیرا شمول آن در نهایت ضمانت های اجرایی خاص خود را طلب می کند که اسلحه و قوای قهریه از جمله آنها و نه اهم آن است. بر این اساس، وقتی در مورد امنیت اجتماعی و اجتماع صحبت می شود خود به خود انسان در نظر می آید، انسان هایی که اجتماع را شکل داده اند و این اجتماع دارای قوانین و مقرراتی است که رعایت آن قوانین و مقررات، یکی از نیازهای اساسی انسان یعنی امنیت روانی انسان ها را تأمین می کند (بمانیان و محمودی نژاد، ۱۳۸۸: ۲۲-۲۱). مفهوم امنیت در شهرها طی دهه‌های گذشته با رشد و توسعه شهرنشینی و گسترش کلان شهرها و پیچیده تر شدن روابط اجتماعی شهروندان در شهرها از حالت اولیه و جنبه‌های فیزیکی محسوس خارج شده و ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را در بر گرفته است (موسوی و همکاران،۴۰:۱۳۹۰).
مفهوم امنیت مرکب از چندین «ارزش ملی» است. این ارزش‌ها عبارتند از: پاسداری از بقای سیاسی و سرزمین کشور. تضمین بقای ارگانیک (فیزیک و جمعی) مردم، ایجاد شرایط لازم برای رفاه اقتصادی وتأمین و حفظ هماهنگی میان اقوام و طوایف درون کشور (سایق،۱۸:۱۳۷۷).
مفهوم امنیت آنگونه که به صورت سنتی بکار رفته، مبتنی بر دو مفروض مهم است:
۱) تهدیدات نسبت به دولت‌ها که بر این اساس، تهدید امنیتی به صورت اساسی از مرز‌های خارجی ظهور می‌کند.
۲) این تهدیدات اساساً، اگر نه انحصاراً، دارای ماهیت نظامی و معمولاً نیازمند واکنش نظامی است (زرقانی و همکاران،۱۲۳:۱۳۹۵).

انواع امنیت
مفاهیم مختلفی در خصوص امنیت مطرح می شود که هر یک بعدی از ابعاد آن را مورد توجه قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد می‌توان از منظر‌های مختلف به طبقه‌بندی ابعاد امنیت پرداخت. به عنوان نمونه می‌توان از حیث مقیاس و سطح، چهار بعد برای امنیت تعیین کرد که این ابعاد عبارتند از: اول، بعد فردی امنیت؛ که امنیت و آرامش یک فرد را به عنوان یک عضو جامعه بشری مدنظر قرار می‌دهد، دوم، بعد ملی امنیت یا امنیت ملی؛ که در مرتبه بالاتر امنیت فردی قرار داشته و ناظر به امنیت و آرامش یک ملت در محدوده جغرافیایی خاصی با علائق، اهداف، ارزش‌ها و منافع مشترک خاص است. سوم، بعد منطقه امنیت؛ که به وجود فضای امن و تعامل و روابط دوستانه در سطح یک منطقه جغرافیایی اشاره دارد، چهارم، بعد بین المللی یا جهانی امنیت، یا «امنیت بین المللی» که نحوه ارتباط و تعامل مسالمت آمیز قدرت‌ها و دولت‌ها به مثابه بازیگران اصلی، روابط بین  الملل را مشخص می‌کند و تأمین «امنیت جهانی» و مراقبت از مصالح و منافع جامعه جهانی و بشریت به مفهوم خاص خود در زیستگاه زمینی آن را مورد توجه قرار می‌دهد (شولتز و همکاران، ۹۵:۱۳۸۶).
همچنین از منظری دیگر، امنیت دارای دو بعد داخلی و خارجی است که با یکدیگر مرتبط هستند در بعد داخلی تهدید‌های آشکار و پنهان در درون مرز‌ها، نا‌امنی به  وجود می‌آورد از قبیل تهدیدات سیاسی (شورش، جدایی طلبی، انقلاب…)، بحران‌های اقتصادی، نظامی (جنگ داخلی و…) و آشوب‌های اجتماعی که هر کدام مردم را تحت فشار قرار می‌دهند. در بعد خارجی نیز امنیت می‌تواند از ناحیه مسائل سیاسی، نظامی و اقتصادی (تحریم‌های اقتصادی، تعرفه‌ها و…) تهدید شود (زرقانی و همکاران، ۱۲۵:۱۳۹۵). علاوه بر آن، چنانکه در بحث مفهوم امنیت نیز اجمالاً اشاره شد، امنیت دارای مفهومی چند وجهی است و شامل ابعاد گوناگون زندگی انسان می‌شود و بدین روی، از منظری دیگر می‌توان ابعاد امنیت را شامل امنیت فرهنگی، امنیت روانی، امنیت سیاسی، امنیت اقتصادی، امنیت اجتماعی، امنیت نظامی و امنیت زیست محیطی دانست و برای هر یک از این ابعاد مؤلفه‌ها و عناصر خاصی را شناسایی کرد (همان، ۱۲۶).
شایان ذکر است که مفهوم امنیت اندیشی سرشتی یکپارچه  کننده دارد و هر چند افراد، جوامع، دولت‌ها و نظام بین  المللی همگی نقطه عزیمت خوبی برای طبقه‌بندی امنیت است، ولی در نهایت هیچکدام از آنها به تنهایی مصداق نهایی مفهوم امنیت نیست (همان، ۱۲۶).
همین منطق در مورد بخش‌های مختلف سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی و زیست  محیطی هم صادق است. بر این اساس، مشخص است که مسئله امنیت یک مسئله سیستمی است که در آن افراد، دولت‌ها و سیستم همگی نقش دارند و عوامل اقتصادی، اجتماعی و زیست  محیطی هم پایه عوامل سیاسی و نظامی حائز اهمیت هستند. از این دیدگاه ترکیبی و یکپارچه کننده، سطوح و بخش‌های امنیت بیشتر به عنوان نظرگاه-های مفید هستند که از منظر آنها می‌توان مسئله امنیت را از زوایای گوناگون مشاهده و بررسی کرد، نه اینکه خود، حوزه‌های مستقلی برای سیاست گذاری یا تحلیل باشند (طیب،۱۸:۱۳۸۰). به عنوان نمونه، پدیده‌های مهم امنیتی مانند تروریسم یا بازدارندگی یا مفاهیمی چون رژیم امنیتی یا مجموعه‌های امنیتی را بدون شناخت کامل سرچشمه‌ها، اثرات و پویش‌های آنها در چهار سطح و در میان این سطوح نمی‌توان به شایستگی درک کرد. همچنین امنیت نظامی و اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، یا اقتصادی و زیست محیطی را جدای از یکدیگر نمی‌توان به طور کامل درک کرد (زرقانی و همکاران، ۱۲۷:۱۳۹۵).

همچنین انواع امنیت را می توان به شرح زیر دسته بندی کرد:
امنیت فردی: حالتی است که فرد فارغ از ترس آسیب رسیدن به جان یا مال یا آبروی خود یا از دست دادن آنها زندگی کند.
امنیت اجتماعی: عبارت است از آرامش و آسودگی خاطری که هر جامعه موظف است برای اعضای خود ایجاد کند (معاونت اجتماعی ناجا، ۱۱۸:۱۳۸۳).
امنیت شغلی: یعنی ایجاد آرامش و آسایش برای انسان از طریق شغل در برابر تلاش عادلانه.
امنیت سیاسی: امکان اظهارنظر افراد، میزان چگونگی اداره امور جامعه و شرکت در اینگونه امور بدون احساس بیم، هراس، خطر و تهدید (نوبدنیا، ۶۲:۱۳۸۳).
امنیت اقتصادی: ایجاد آن چنان نظمی در اجزاء و بخش های اقتصادی جامعه که افراد را از احساس خطر نسبت به کمبود و فقدان لوازم و امکانات اساسی مورد نیاز فرد مصون می دارد.
امنیت قضایی: ایمنی افراد از هر نو تعرض، تجاوز، ارعاب و تهدید نسبت به جان و مال، ناموس، شرف، حیثیت، شغل و مسکن و به طور کلی تمام حقوق قانونی و مشروع آن (رجبی، ۱۴:۱۳۸۲).
امنیت ملی: به حالتی اطلاق می شود که در آن هر ملتی فارغ از تهدید تعرض به تمامی یا بخشی از جمعیت، دارایی یا خاک خود، به سر برد (بهرام زاده، ۳۶:۱۳۸۹).
امنیت بین  المللی: حالتی است که در آن قدرت ها در حالت تعادل و بدون دست درازی به قلمروی یکدیگر به سر برند و وضع موجود در خطر نیفتد (آشوری، ۳۸:۱۳۷۶).

امنیت شهری
مفهوم امنیت شهری
اتصال امنیت به شهر دارای وابستگی مستقیم در ساختار شهری و براساس یک سلسله مراتب معنایی می باشد که می بایستی به بروز ویژگی های کالبدی و بصری در ساختار شهری بیانجامد. شایان ذکر است که بی نظمی ساختار اجتماعی نیز می تواند از گسترش ناامنی به  وجود آید که به خشونت اجتماعی یا خرده فرهنگ های هنجار ستیز منتهی می شود. امنیت شهری نیز دارای ابعاد متمایزی است که از خوانش مفاهیم اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، مذهبی و دینی در ساختار شهری حاصل می شود (بمانیان و محمودی نژاد، ۸۲:۱۳۸۸). بر این اساس، فضاهای شهری به عنوان بستر زندگی و فعالیت شهروندان باید بتوانند با توجه به شباهت ها و تفاوت های میان افراد و گروه های سنی و اجتماعی، جنسی، محیطی امن و سالم و جذاب را برای همه افراد فراهم کند و نیاز تمامی اقشار اجتماعی را پاسخ مناسب دهد (ساسانی و همکاران، ۱۲۲:۱۳۹۵). بر این مبنا، التفات به مقوله امنیت شهری از آنجا اهمیت مضاعف دارد که با نگاهی به رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرنشین که اختلاط و درهم آمیزی بیشتر انسان ها را در ساختار شهر به همراه دارد، دریافت می شود که این مقوله ارتباط و پیوستگی نزدیکی با امنیت ملی و انسجام و همبستگی اقشار یک اجتماع در برابر تهدیدهای درونی و بیرونی در حال شکل گیری نسبت به آن سیستم دارد. این گسترش بی رویه می تواند این نکته را یادآور شود که هر افزایش جمعیتی در ساختار شهری، می تواند به کنش ها و واکنش های گوناگون در عرصه جمعی تبدیل شود که در نهایت امکان کاهش احساس امنیت از دیدگاه شهروندان در ابعاد اقتصادی، فرهنگی و حتی جانی و مذهبی را نیز در بر می گیرد (بمانیان و محمودی نژاد، ۸۳:۱۳۸۸). از این رو، عوامل مختلفی می توانند امنیت در شهر را در معرض تهدید قرار دهند، به طور کلی، دو تهدید اصلی نسبت به امنیت در شهرها بروز می کنند که عبارتند از: جرم و خشونت شهری. بر این مبنا، جرائم و خشونت های شهری در سراسر جهان در حال افزایش است که باعث بالا رفتن واهمه، بیم گسترده و راندن سرمایه در بسیاری از شهرها است. بنابراین، پایداری امنیت شهری دارای اهمیت است و امنیت شهری پایدار، به معنای پایداری در حذف تهدیدهای امنیت شهری می-باشد (قربانی سپهر و همکاران، ۴:۱۳۹۷). امنیت شهری می‌تواند دامنه تهدیدها را بررسی کند و اختیارات برنامه‌ریزی شهری (که برای همه سطوح در دسترس است)؛ اقدامات قانونی و عاملان امنیت خصوصی را برای آنها که در پاسخگویی به تهدیدها مقابل محیط شهری مسئول هستند تهیه کند (افصح حسینی، ۶۳:۱۳۸۸).
شهر مدرن مملو از ناامنی و آسیب های اجتماعی است. تأمین امنیت شهری که در فضای باز و گسترده در ابعاد ده ها کیلومتر گسترش بی قواره و بی حد و مرز پیدا کرده است، اگر امری محال نباشد، مشکل به نظر می رسد. به همین دلیل شهرهای بزرگ که ابعاد انسانی را پشت  سر گذاشته  اند و دچار انواع تزاحمات و بی قاعدگی شده اند موجب بروز و ظهور آسیب های همه  جانبه ای گشته اند، به نحویکه، در هیچ یک از عرصه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصاد ی قادر به نظارت و کنترل رفتارهای نابهنجار و ایمن ساز ی محیط انسانی برای گروه های مختلف اجتماعی نیستند. به همین دلیل محیط های شهری اساساً محیط های ناامن تلقی می شوند (کارگر،۱۳۸۳: ۱۱۲). از این رو، امنیت شهری از بحث های علمی، فنی، کاربردی و اداری مهمی است که اکنون به صورت یک موضوع میان  دانشی و فرا دانشی جامع نگر در چارچوب جامعه  شناسی شهری، حقوق، جغرافیا، علوم انتظامی – امنیتی و نظایر آنها بررسی می شود و با سرنوشت آحاد شهروندان کل نظام اجتماعی و اقتصادی شهرها، به ویژه مسائل امنیت کلان شهرها سر و کار دارد. کلان شهر تهران نه تنها کانون برترین ارزش های فرهنگ معنوی و مادی کشور و مرکز مهم فعالیت، فرصت های اجتماعی، انباشت سرمایه و نخبگان است و سهم بسزایی در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور دارد، بلکه گرفتار طیف گسترده ای از مسائل امنیت  ستیز، اجتماعی از قبیل افزایش و هجوم فزاینده جمعیت، گسترش نابرابری های دردناک و اسفناک اجتماعی و اقتصادی و پیامدهای فضایی آن یعنی جدایی گزینی و جدایی نشینی فضایی روزافزون مردم شهر، کمبود عدالت اجتماعی، فقدان هم ارزی شرایط زندگی، انجام گستاخانه ترین بزهکاری ها، جرایم، تبهکاری ها و نابهنجاری های اخلاقی ناموسی، وجود ناپاکی های روحی و مفاسد اجتماعی، اعتیاد، دزدی، خیانت، وجود کودکان خیابانی، فحشا و سازمان های پلید و اماکن فساد و بروز اختلالات و ناامنی ها و بسیاری از آسیب های اجتماعی دیگر نیز هست، که تاحد بسیار زیادی از ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی و رشد شخصیت انسان ها جلوگیری می کند. از طرفی مهم ترین منطقه استراتژیک و مرکز ثقل هر کشور و حکومتی که امنیت و ناامنی آن نقش تعیین کننده ای در مؤفقیت دولت دارد، پایتخت یا مرکزیت حکومت است (مزینی، ۱۳۷۸: ۱۱۴).
امنیت شهر معنایی گسترده و دامنه ای وسیع دارد که در ارتباط با همه بخش های مختلف جامعه قرار دارد. امنیت کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و… از ابعاد آن محسوب می شود. تحقق هدف امنیت همه جانبه در مراتب مختلف قابل بررسی است. مراتب امنیت در هر حوزه ای که رفاه و آسایش شهروندان را شامل شود، قابل تعریف است. از دیدگاهی دیگر نیز هر عامل یا عواملی که از ناامنی انسان در وجوه مختلف، جلوگیری کند، از مراتب امنیت محسوب می شود. مفهوم امنیت شهر، گسترده تر از شهر ایمن است. ایمنی به طور ویژه حفاظت فیزیکی را در بر می گیرد. به عنوان مثال ایمنی در برابر بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، سرقت، خشونت و تصادفات رانندگی. اما امنیت شهر همه ابعاد مختلف امنیت شهر شامل امنیت روانی و جسمی (فیزیکی) را شامل می شود (صارمی و صارمی، ۱۳۸۹: ۴۷-۴۶). از دیدگاه دیگر امنیت شهری اینگونه تعریف شده است؛ امنیت شهری به حدی اطلاق می شود که ساکنان یک شهر بدون ترس از آسیب جسمی یا ارعاب بتوانند در زندگی شهری کار و مشارکت داشته باشند. این مسئله ممکن است با مجموعه ای پیچیده از مشکلات در حال تغییر و بهم پیوسته مرتبط باشد:
• محیط فیزیکی ساخته شده،
• شیوه های معیشتی و اقتصادی،
• سیستم ها (دولتی، ارائه خدمات، محیط زیست) (Roberts, 2010: 7).
بنابراین، با توجه به پیچیدگی مسئله مورد نظر رسیدگی پایدار به مشکلات امنیتی شهرها نیاز به راه-حل های جامع دارد که مبتنی بر آنالیز سیستم ها می باشد. برای دولت ها و ارگان های شهری بسیار مهم است که به دلیل ارتباط بین مشکلات چگونه می توان به بهترین وجه به رفع آنها پرداخت. یک استراتژی مؤثر در زمینه امنیت شهری مستلزم همکاری بین جوامع، شهرداری ها و دولت است که به نیازهای خاص در زمینه محلی پاسخگو و سازگار باشد (Roberts, 2010: 8).
برای ایجاد امنیت در یک شهر، دولت و تأمین کنندگان امنیت باید حداقل چهار الزام اصلی را برآورده کنند:
• شرایطی را ایجاد کنند که سلامت روانی و جسمی ساکنان را ارتقاء بخشند. مانند جلوگیری از خطرات سلامتی ناشی از فضاهای آلوده، آب آلوده، خاک و هوای آلوده. ارائه خدمات و امکانات بهداشت جسمی و روانی؛ حمل و نقل و تحرک ایمن برای همه و ایجاد فضاهای سبز و…
• آماده سازی و پاسخگویی در مواقع اضطراری، از جمله؛ آتش سوزی، سیل و بلایای طبیعی.
• با پرداختن به دغدغه های ساکنان و نیازهای درک شده، از جرم و جنایات جلوگیری کرده و پاسخگوی مشکلات مردم در این زمینه باشند.
• ایجاد انسجام اجتماعی و همزیستی مسالمت آمیز با ایجاد احساس اجتماع و اعتماد به  نفس در بین ساکنان یک شهر و تلاش برای کاهش همه اشکال تفکیک در داخل شهر.
برخی از نمونه موضوعات امنیت شهری رایج در شهرهای سراسر جهان شامل:
• خیابان های ناامن؛ خیابان های بدون چراغ، خیابان های بدون پیاده رو، فرورفتگی و خرابی در پیاده روها، سیم های برق سست و…
• حمل و نقل ناامن؛ نبود قوانین جاده ای مناسب، طراحی نامناسب جاده ها و تقاطع هایی که به طور صحیح طراحی نشده، ساخته نشده و یا تحت نظر گرفته نشده اند، شرایط نامناسب وسایل نقلیه عمومی، حرکت در خیابان های ناامن.
• محیط های شهری غیر بهداشتی؛ زباله، موش، پشه، سگ های ولگرد و سایر خطرات سلامتی.
• جرم؛ سرقت، جاسوسی، جرایم مرتبط با مواد مخدر.
تجربه بین  المللی نشان می دهد که برنامه ریزی ناکافی شهری و مدیریت محلی، و همچنین الگوهای طراحی اجتماعی و سرزمینی، همگی در شرایطی که منجر به جنایت و خشونت باشد، در امنیت شهری نقش دارند. به همین ترتیب، نابرابری، قوانین نامشخص، محرومیت اجتماعی و عدم حمایت از جامعه نیز به وخیم تر شدن نتایج امنیت شهری منجر می شود (Roberts, 2010: 7).
در نهایت اینکه در گذشته امنیت در فضای شهر بیشتر به بررسی مسائلی نظیر «تحلیل علل جرایم و بزهکاری های شهری و پراکندگی فضایی آنها در محیط های شهری» می پرداخت. اما امروزه امنیت در فضای شهر در چارچوب عناصر مختلف توسعه، معنا می یابد. وجود مسائلی از قبیل: «شرایط اجتماعی شهرها، شکل گیری فضاهای چند بعدی، کارکرد فضاهای شهری، نبود امکانات و خدمات رفاهی، تراکم جمعیت و آلودگی های زیست محیطی» می تواند بر میزان امنیت در محیط های شهری تأثیرات چشمگیری داشته باشد. اما باید گفت که در بررسی عنصر امنیت در فضای شهر، سایر حوزه های شهری به مطالعه آن می پردازند. لذا این علوم با در کنار یکدیگر قرار گرفتن می توانند به چگونه شکل گیری امنیت در فضای شهر بیاندیشند. در مجموع، امنیت در فضای شهر «یعنی اینکه تمام شهروندان شهر از آرامش، و عدم هراس از هر گونه خطر و تهدیدی علیه شهر، طبیعت شهروندان، تأسیسات، ساختمان ها، خیابان ها، پارک ها و… که آرامش شهروندان را تهدید کند، است». این تهدیدها می تواند تهدیدات نظامی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و زیست  محیطی در فضای شهر باشد که از کنش بعد سیاسی انسان بر فضای شهر شکل می گیرد (قربانی سپهر و همکاران، ۲۲۷:۱۳۹۷).
به هر حال، امنیت در فضاهای شهری به عنوان اصلی ترین رکن احساس امنیت شهروندان در فضای شهر می باشد به طوریکه اگر فضاهای شهری ناامن باشد، شهروندان احساس ناامنی می کنند که نتیجه آن آشفتگی شهری خواهد بود و فضای شهر را تحت تأثیر قرار خواهد داد. حال این ناامنی در فضاهای شهری می تواند از عوامل مختلفی همچون «فقر، بیکاری، جرم و جنایت، شیوع بیماری های عفونی، سیل، زلزله و…» ناشی شود. در این میان فضاهای شهری باید به گونه ای طراحی و در گام بعد مدیریت شوند که فضاهای امنی برای شهروندان در شهرها به وجود آورد (شکل ۲).

عوامل مؤثر بر امنیت در فضاهای شهری
ابعاد گسترده امنیت در مواجهه با شهرها ما در معرض برخورد فرهنگ ها و جمعیت های بی شماری در سراسر جهان قرار میدهد و هر روزه بر تعداد جمعیت شهرنشین افزوده می شود. این افزایش جمعیت بیش از آنکه ناشی از رشد طبیعی جمعیت باشد ناشی از مهاجرت بوده، در کشورهای در حال توسعه به صورت مهاجرت های روستا – شهری و در کشورهای صنعتی پیشرفته مهاجرت های بین-المللی نیز علاوه بر مهاجرت های روستا – شهری بر مسئله تأثیرگذار می باشد. جمعیت مهاجر نیاز به سرمایه گذاری در خدمات رسانی و تأمین نیازهای اولیه زندگی در شهرها را افزایش می دهد که در صورت عدم توانایی دولت ها در تأمین این نیازها شرایط زندگی را حتی برای شهرنشینان قبلی با دشواری مواجه می کنند. پیش از صنعتی شدن جوامع شهرهای میلیونی وجود نداشتند اما پس از صنعتی شدن و گسترش مشاغل در شهرها و از سوی دیگر کمبود زمین در روستاها و بیکاری، جمعیت به شهرها سرازیر شدند و در زمان فعلی یعنی قرن ۲۱ بیش از ۶۰ درصد مردم جهان در شهرها سکونت دارند این مقدار در کشورهای توسعه نیافته آمریکای جنوبی و آفریقا و برخی کشورهای آسیایی به  شدت در حال افزایش است. در حالیکه، این کشورها توان تأمین نیازهای این میزان جمعیت را ندارند. بنابراین، تأمین امکانات و امنیت برای جمعیت بالای ۱۰ میلیون در اکثر شهرهای جهان بسیار دشوار شده است. از آنجا که امنیت با زندگی شهرنشین پیوند درهمتنیده ای دارد و از الزامات ادامه حیات شهرها به حساب می آید. همچنین، پیچیدگی مفهوم امنیت زمینه ای می شود که ابعاد مختلف آن اغلب به صورت جداگانه بررسی شوند. در مفهوم گسترده، امنیت شهری شامل امنیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، انرژی و منابع، محیطی و… است (Tamosiuniene, 2015: 1) که هر کدام از آنها دارای زیرمجموعه هایی هستند و نیاز است که به همه ابعاد امنیت توجه ویژه ای شود.
در عصر حاضر در بسیاری از شهرهای جهان عوامل مختلفی بر امنیت شهری شهروندان تأثیر می گذارد که در ادامه به بیان این عوامل و ارائه توضیحات و نقش آن در تأمین امنیت شهری می پردازیم.

GIS و امنیت شهری
آرامش محصوص منحصر به فردی برای ایجاد زندگی خوب شهری بر بستر امنیت می باشد. امنیت از نیازهای اساسی انسان است که نحوه پاسخگویی به آن تأثیر مستقیم در ارضای نیازهای دیگر او دارد. در این میان سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) می تواند به عنوان پشتیبانی قدرتمند از مراحل شناخت تا تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری در زمینه امنیت بکار گرفته شود. به طور واضح ایجاد امنیت شهری نیازمند تلاش بسیار و بکار گیری مجموعه های متعدد است. اصلی ترین عنصر در امنیت، اطلاعات است و برای امنیت شهری این امر به معنی اطلاعات جغرافیایی است. در این میان فناوری GIS با آنالیز روابط جغرافیایی، انسان ها، ساختمان ها و منابع طبیعی به صورت فضایی، ابزار مناسبی را برای پیاده سازی تلاش-های امنیتی در روابط پیچیده شهری فراهم می کند (قربانی سپهر و همکاران، ۷:۱۳۹۷). ایجاد امنیت یک فرآیند پیچیده و متأثر از عوامل مختلفی می باشد و می بایست تمامی بخش های آن با هم بررسی و کنترل شود و لذا بررسی تمامی ابعاد و جوانب آن نیازمند هماهنگی و همکاری تمام بخش های مختلف مسئول در مسائل شهری و قوای اجرایی با یکدیگر و بکارگیری تکنولوژی روز جهان به ویژه IT می باشد. ابزارهای زیادی برای تحلیل و نمایش مجموعه داده های مربوط به جرایم وجود دارند اما نرم افزارهای GIS با توجه به قابلیت هایی که دارند می توانند یک خروجی دیداری تولید کنند که ترکیبی از مجموعه داده های مختلف را در یک خروجی معنی دار ارائه کنند. با کمک قابلیت به هنگام GIS می توان جرایم حادث شده در منطقه شهری را وارد نقشه های مکانی شهری نموده و مناطق امن و پرخطر از لحاظ میزان جرم و جنایت را شناسایی و تدابیر امنیتی لازم را اتخاذ نمود. از جمله مزایای GIS در تحلیل جرم:
۱- تحلیل سریع آمارهای جرم، نقشه ها، برای حداقل نمودن زمان های پاسخگویی و حداکثر نمودن کارایی،
۲- شناسایی سریع تراکم جرم در یک منطقه،
۳- شناسایی تغییرات جرایم در یک نقطه بحرانی در یک محدوده زمانی،
۴- تحلیل عوامل وابسته با جنایت های گروهی مرتبط،
۵- دریافت اطلاعات جرم با اشاره بر روی علامت آن،
۶- شناسایی تقاطع ها و نقاط حادثه  خیز،
۷- پیش بینی احتمالات و موقعیت جرم های آتی،
۸- تولید نقشه های وقوع جرم،
۹- مقایسه داده های جرم با داده های مردم شناسی،
۱۰- تحلیل تراکم تصادفات ترافیکی، تکرار آ نها با توجه به جرایمی مانند استفاده از مواد مخدر، سرقت و…،
۱۱- قابلیت دسترسی و پردازش انواع گوناگون داده ها از سازمان های متعدد و منابع مختلف،
۱۲- مشاهده محل وقوع جرم،
۱۳- نگهداری سوابق و مدارک جرم،
۱۴- تولید خروجی بر روی کاغذ و وسایل دیگر،
۱۵- امکان استفاده از شبکه های محلی گسترده،
۱۶- ارزیابی عملکرد ایستگاه های پلیس و مجرمان قانون،
۱۷- رسیدگی به جرایم زنجیره ای،
۱۸- پیش بینی رفتار مجرمین،
۱۹- شناسایی مضنونین.

فرامرز همت زاده